Αρχαιοκαπηλίες των Γερμανών στην Στερεά Ελλάδα της κατοχής

ΑΓΡΙΝΙΟ

Η συλλογή αρχαιοτήτων Αγρίνιου μεταφερόταν από δωμάτιο σε δωμάτιο, και από υπόγειο σε υπόγειο, με γερμανικές (και ιταλικές) διαταγές. Αυτές οι μετακομίσεις είχαν ως συνέπεια την φθορά τους. Στο τέλος του πολέμου τα αρχαία ευρίσκονταν σε ιδιωτικό υπόγειο!

 ΑΝΤΙΡΡΙΟ

Οι Γερμανοί κατέστρεψαν σημαντικό τμήμα του τείχους (προς Α. της εισόδου) του κά­στρου, για να σχηματίσουν πλησίον του λιμένα.

  

ΒΟΙΩΤΙΑ

Στο σπήλαιο Σεϊντί Αλιάρτον «έσκαψε» ένας Γερμανός, το 1943, και βρήκε ευρήματα της παλαιολιθικής περιόδου (25-30.000 χρόνια πριν από σήμερα), αλλά είναι άγνωστο τι απέγιναν.

Τον Αύγουστο του 1943 οι Γερμανοί βομβάρδιζαν επί μια εβδομάδα τον Ελικώνα, με ανυ­πολόγιστες καταστροφές στον αρχαιολογικό χώρο της Κοιλάδος των Μουσών -αφήνω κατά μέρος την οικολογική καταστροφή στο ιερό βουνό των Βοιωτών.

  

ΔΕΛΦΟΙ

Πρώτος σύλησε - στην κυριολεξία γύμνωσε - τους Δελφούς ο Σύλας.

Από τον χώρο ανασκαφής των Δελφών, οι Γερμανοί έπαιρναν μικρά τεμάχια. Ο δε Γερμα­νός αρχαιολόγος Kübler, συνοδευόμενος και από άλλους Γερμανούς, αφαίρεσε στις 10.7 1941 τρία γλυπτά μάρμαρα, εκ της «Μαρμαρίας» των Δελφών.

ΕΡΕΤΡΙΑ

Πρώτος σύλησε - στην κυριολεξία γύμνωσε - την Ερέτρια ο Ρωμαίος Κόιντος Φλαμινίνος, που ζήτησε η Ιστορία να τον αποκαλεί «ελευθερωτή των Ελλήνων», επειδή νίκησε τρις τον Φίλιππο Γ. Από την Ερέτρια («και αλλαχόθεν») έφερε στον θρίαμβό του «παμπόλλους χαλκούς και λίθινους ανδριάντες».

Γερμανοί αξιωματικοί, που επισκέπτονταν το Αρχ. Μουσείο της Ερέτριας, έπαιρναν από τα ακαθάριστα ακόμη όστρακα και ειδώλια! Από τα δε καταγεγραμμένα, ελάμβαναν ευμετακόμιστα αντικείμενα, κυρίως αγγεία και ειδώλια. Από τον Απρίλιο του 1941 Γερμανοί κα­τασκήνωναν μεταξύ των επιγραφών που βρίσκονταν προ του Μουσείου και άναβαν φωτιές. Ίχνη αυτων των πυρών σώζονται σε κάποιες επιγραφές, ενώ κάποιες άλλες, εξ αιτίας αυτών εθραύσθησαν.

  

ΘΕΡΜΟΣ

Δυο Γερμανοί αξιωματικοί επισκέφθηκαν το Αρχ. Μουσείο και αφαίρεσαν 5 χάλκινα αντι­κείμενα! Αυτά ήσαν: Ένας τράγος , δυο ιππάρια , ένας Αιτωλός οπλίτης και ένα χάλκινο ειδώλιο της ιδίας σειράς.

ΘΗΒΑ

Γερμανοί διέρρηξαν και έκλεψαν το Αρχ. Μουσείο Θηβών, στις 29.4.1941! Η κλοπή χα­ρακτηρίζεται εκτεταμένη και θρασυτάτη. Άρπαξαν πολλά αρχαία ευρήματα, ενώ προξένη­σαν ζημιά και σε πολλά άλλα. Απ’ το Μουσείο αφαίρεσαν τεμάχια τοιχογραφιών, αριθμό χανδρών, πήλινα αγγεία, ειδώλια, 30 μελαμβαφείς κύλικες μετά ποδός, τεμάχια αγγεί­ων! Τον δε Απρίλιο του 1941 οι Γερμανοί έβαλαν φωτιά και κατέστρεψαν δυο επιγραφές, ενώ έβλαψαν και άλλες, προ του μεσαιωνικού πύργου.

Από το Εφορείο Θηβών οι Γερμανοί αφαίρεσαν: Έναν πήλινο λύχνο, ένα τεμάχιο πήλινου λύχνου, δυο αιχμές σιδηρών δοράτων, μια χάλκινη καρφίδα, τρία τεμάχια χάλκινων καρφίδων, μικρό τεμάχιο χάλκινου αγγείου, δυο χάλκινα βραχιόλια, έναν χάλκινο κρίκο, μια χάλκινη λαβή αγγείου, ένα πτηνόσχημο χάλκινο ειδώλιο, ένα μικρό χάλκινο τεμάχιο. Όλα τα παραπάνω ήταν ευρήματα των ρωμαϊκών χρόνων (ή πιθανώς ρωμαϊκών χρόνων), προερχόμε­να εκ της Άνω Αγόριανης. Επίσης: Τρία πήλινα αγγεία και δυο πήλινα ειδώλια, όλα υστεροελλαδικής εποχής III, έναν πήλινο λύχνο (ρωμαϊκών χρόνων) και ένα πήλινο ειδώλιο γυναικός, που σωζόταν μισό. Όλα τα παραπάνω ήταν ευρήματα προερχόμενα εκ της Λεβαδείας. Οι Γερμανοί συνέχισαν την κατάληψη της αίθουσας αρχαιολογικής συλλογής της Λεβαδείας, που προηγουμένως οι Ιταλοί είχαν μετατρέψει σε συνεργείο ποδηλάτων! Επίσης: Μια χάλκινη περικεφαλαία, ίσως του 6ου αι. π.κ.χ. Το παραπάνω ευρήματα προερχόταν εκ του Ευπαλίου. Ένα μικρό μοσχίδιο του 5ου αι. π.κ.χ. εύρημα προερχόμενο εκ των περιχώρων των Θηβών. Και, τέλος: Πέντε χάλκινα νομίσματα, διάφορα αργυρά αντικείμενα αξίας, νεωτέρας τέχνης, όπως πόρπες, δακτυλίδια, τεμάχια αγγείων. Όλα τα παραπάνω ευρήματα προέρχονταν εκ του Γαλαξειδίου. Ένα μαρμάρινο κιονόκρανο, εκ των Αγ. Θεοδώρων.

Το δε θέρος του 1944 οι Γερμανοί άνοιξαν καταφύγια εντός του χώρου της αρχαιοτάτης ακροπόλεως των Θηβών, του Καδμείου!

Επίσης, αγνοούνται τα αποτελέσματα των αρχαιολογικών ερευνών και το τι απέγιναν τα ευρήματα των παράνομων ανασκαφών, που διενήργησε Γερμανός αρχαιολόγος σε σπήλαιο παρά την Κωπαΐδα Τα ευρήματα μεταφέρθηκαν στην Γερμανία και στο εν Αθήναις Γερμα­νικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο. Ενώ ο Γερμανός αρχαιολόγος S. Lauffer ενήργησε ανασκαφές τάφων στην περιοχή της Κωπαΐδος.

ΟΙΝΟΦΥΤΑ

Στο χωριό Οινόφυτα οι Γερμανοί κατεδάφισαν πύργο, κτισμένο με πολύτιμο αρχαίο οικο­δομικό υλικό.

ΣΤΡΑΤΟΣ

Σπουδαία πόλη της Αιτωλοακαρνανίας. Με περίφημο αρχαιολογικό χώρο. Η μικρή, αλλά πολύτιμη αρχαιολογική συλλογή της Στράτου καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Γερμα­νούς! Τον Ιούνιο του 1944 οι Γερμανοί έκαψαν και το οίκημα, όπου φυλασσόταν η συλλογή. Και αυτό, παρά το ότι στην θύρα της ήταν αναρτημένη, σε εμφανές σημείο, η σχετική διατα­γή, που έλεγε «οι αρχαιότητες αυτές να γίνουν σεβαστές από τους Γερμανούς»! Την συλλογή αποτελούσαν πήλινα ειδώλια, αγγεία, επιγραφές, και νομίσματα. Καταστράφηκαν και απο­τεφρώθηκαν τελείως.

ΣΧΗΜΑΤΑΡΙ

Στο χωριό Σχηματάρι Τανάγρας οι Γερμανοί κατεδάφισαν επίσης σωζόμενο μεσαιωνικό πύργο, κτισμένο με πολύτιμο αρχαίο οικοδομικό υλικό (ανάγλυφα, επιγραφές, κλπ.), το οποίο επίσης καταστράφηκε.

  

ΤΑΝΑΓΡΑ

Οι Γερμανοί εγνώριζαν πολύ καλά την ιστορική και καλλιτεχνική αξία των αρχαίων αντικειμένων της Τανάγρας, πολλά χρόνια πριν έλθουν ως κατακτητές στην Ελλάδα. Στο γερμανικό περιοδικό «Νέο Κράτος» ο εν Αθήναις γραμματεύς στην πρωσική πρεσβεία δρ. Λύδερς έγραψε ένα κείμενο για τις πρόσφατες, εκείνο το θέρος, ανασκαφές στην Τανάγρα, όπου εξέφραζε τον θαυμασμό του για των «γλήνων εξ οπτής γης, ων οι πλείστοι δυστυχώς, αληθή καλλιτεχνήματα, περιεργότατην δε και νέαν παντή  όψιν του αρχαίου οικογενειακού βίου αποκαλύπτοντες ημίν, απεκομίσθησαν εις τα μουσεία και τας ιδιωτικός συλλογάς της Εσπερίας, το μεν ένεκα της ασυγγνώστου ακηδίας των περί τα μικρά τυρβαζόντων και προς τα μεγάλα αδιαφορούντων αρχαιολόγων ημών, το δε ένεκα της γλισχρότητος του Δημοσίου, όπερ δικαιούμενον ν’ αγοράζη κατά προτίμησιν και αντί της ημισείας μόνον τιμής τας υπό των ιδιωτών ανευρισκομένας αρχαιότητας, ουδέποτε αποφασίζει να πληρώση μικρόν τι ποσόν, και προτιμά πάντοτε να βλέπη ξενητεύοντα τα κειμήλια της αρχαίας πολυτίμου τέχνης».

εφημ. «Εφημερίς», αρ.φ.162, 11.3.1874.

Τον Απρίλιο του 1941 Γερμανοί στρατιώτες εγκαταστάθηκαν με την βία στο Αρχαιολογι­κό Μουσείο Τανάγρας, εισήλθαν σε αυτό και «αφαίρεσαν»: 4 πήλινους ίππους, 4 ειδώλια, και κάποια δακρυδόχα.

Εκτός της κλοπής, έθραυσαν και διάφορα αρχαία αντικείμενα. Για δυο ημέρες έκαψαν τις θύρες του Μουσείου, τα παράθυρα και ξύλα της στέγης του φυλακείου! Άναψαν και μια φωτιά στην αυλή του Μουσείου, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να μαυρίσουν και να καταστραφούν επιγραφές.

Τον Απρίλιο του 1941 άναψαν φωτιά στην αυλή του Μουσείου. Τον Μάιο του 1941 Γερ­μανοί αξιωματικοί έβγαλαν κατά μέρος κάποιες αρχαιότητες του εν λόγω Μουσείου, που θέλησαν να πάρουν μαζί τους! Ο φύλακας διαμαρτυρήθηκε. Τότε άφησαν σε μια γωνιά τις αρ­χαιότητες και έβγαλαν έξω από το μουσείο τον φύλακα! «Σ’ αυτό το διάστημα, πιθανόν, να έκλεψαν κάποια αρχαία, αφού αυτή ήταν η πρόθεσή τους», λέγει η επίσημη ελληνική έκθεση!

  

ΤΙΘΟΡΕΑ

Γερμανοί στρατιώτες, ενώ εκτελούσαν σκαφικές εργασίες, πλησίον του στάθμου Τιθορέας, βρήκαν περίπου 20 αρχαίους τάφους! Το περιεχόμενό τους δεν παραδόθηκε σε κανέναν!

ΧΑΙΡΩΝΕΙΑ

Οι Γερμανοί μετατόπισαν αρχαιότητες έξω από το Μουσείο και τις έβλαψαν. Κατέστρεψαν και διάφορες επιγραφές, απ’ αυτές που κείτονταν στον περίβολο του Μουσείου Χαιρωνείας.

Γερμανοί στρατιώτες διέρρηξαν το λουκέτο της θύρας του Αρχαιολογικού Μουσείου της Χαιρωνείας, έθραυσαν την θύρα του και δυο υα­λοπίνακες προθηκών και έκλεψαν από την προ­θήκη: ένα χρυσό ενώτιο, ένα φύλλο χρυσού και πέντε πήλινα αγγεία, όλα προερχόμενα από τις ανασκαφές των αρχαίων Αβών (νυν χωριό Έξαρχος). Οι κλέ­πτες Γερμανοί έκαμαν ανακρίσεις. Και με τρο­μοκρατία ανάγκασαν μάρτυρες να βεβαιώσουν την αθωότητα των Γερμανών. Η ενοχή τους επιβεβαιώθηκε όταν ένα των κλαπέντων αγγείων ευρέθη στον καταυλισμό τους!

Μετέτρεψαν το Μουσείο σε κοιτώνα. Εντός του Μουσείου Χαιρωνείας κοιμήθηκαν πλέον των 200 Γερμανών στρατιωτών!

Δεν είχαν ούτε οικολογική συνείδηση: έκοψαν για διάφορες χρήσεις, επίσης, περί τα 15 κυπαρίσσια, που ήταν πέριξ του Δέο­ντος! Τέτοια ήταν, φαίνεται, η λατρεία τους προς τα κυπαρίσσια, που αποχωρούντες από την Χαιρώνεια, απέκοψαν περισσότερα από 100 κυπαρίσσια κ.ά. δένδρα!

  

ΧΑΛΚΙΔΑ

Αγνοείται η τύχη των ευρημάτων των ανασκαφών, που παρανόμως (χωρίς καμμία γνώση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας Ελλάδος) διενήργησαν στην περιοχή της πόλεως της Χαλκίδος, οι Γερμανοί αρχαιολόγοι S. Lauffer και R. Herder, επί μακρόν διάστημα (κατά το 1941-1942). Τα ευρήματά τους μεταφέρθηκαν, μάλλον, στο εν Αθήναις Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστι­τούτο.

Γιώργος Λεκάκης